Τι είναι τα ινομυώματα μήτρας;
Τα ινομυώματα μήτρας είναι συχνοί, κατά συντριπτική πλειοψηφία καλοήθεις, όγκοι του μυός της μήτρας (μυομήτριο). Ο γενικός κανόνας είναι πως χρειάζονται αντιμετώπιση όταν, λόγω του μεγέθους ή της θέσης τους, προκαλούν συμπτωματολογία. Είναι επίσης πιθανόν να θεωρηθεί χρήσιμη η αντιμετώπισή τους πριν την επίτευξη κύησης, με σκοπό:
- τη βελτίωση της γονιμότητας
- τη μείωση του κινδύνου επιπλοκών κατά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό (νέκρωση ινομυωμάτων – πόνος, πρόωρος τοκετός, αιμορραγία)
Συνήθως, τα ινομυώματα μήτρας αποτελούν τυχαίο εύρημα κατά την γυναικολογική εξέταση ρουτίνας.
Πώς σχετίζονται τα ινομυώματα μήτρας με τα οιστρογόνα;
Τα ινομυώματα μήτρας είναι ορμονοεξαρτώμενοι όγκοι και μεγαλώνουν υπό την επίδραση των οιστρογόνων. Τα οιστρογόνα πριν την εμμηνόπαυση εκκρίνονται κατά κύριο λόγο από τις ωοθήκες, ενώ αποτελούν και συστατικό σκευασμάτων όπως το συνδυασμένο αντισυλληπτικό χάπι και η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης.
Μετά την εμμηνόπαυση, ελλείψει οιστρογόνων, τυχόν προϋπάρχοντα ινομυώματα μήτρας συνήθως σταθεροποιούνται και μακροπρόθεσμα υποστρέφουν. Η πορεία αυτή αναμένεται βραδύτερη σε γυναίκες:
- που λαμβάνουν θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης
- που είναι παχύσαρκες καθώς ο λιπώδης ιστός αποτελεί πηγή μετατροπής των φυσιολογικά παραγόμενων από τα επινεφρίδια ανδρογόνων σε οιστρογόνα
Η Χειρουργός Γυναικολόγος Δρ. Χριστίνα Φουντά, έχει εμπειρία ετών στη διάγνωση και αντιμετώπιση γυναικών με ινομυώματα στη Μεγάλη Βρετανία, ως μέλος ομάδων Γυναικολογικής Ογκολογίας μεγάλων Βρετανικών νοσοκομείων. Έχει πραγματοποιήσει πληθώρα πολύπλοκων επεμβάσεων για ινομυώματα μήτρας, τόσο με λαπαροσκοπική χειρουργική όσο και με ανοιχτή γυναικολογική χειρουργική. Είναι μέλος της ομάδας Γυναικολογικής Ογκολογίας του Νοσοκομείου ‘Μητέρα’ του Ομίλου ‘Υγεία’ και αναλαμβάνει όλη την γκάμα γυναικολογικών επεμβάσεων που αναφέρονται παρακάτω.
Πώς ταξινομούνται τα ινομυώματα μήτρας;
Τα ινομυώματα μήτρας ταξινομούνται σε σχέση με τη θέση τους ως προς το μυομήτριο. Η ταξινόμηση αυτή, έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς καθορίζει τόσο την πιθανότητα και το είδος των συμπτωμάτων όσο και τις ενδεδειγμένες μεθόδους αντιμετώπισης.
Υποβλεννογόνια ινομυώματα μήτρας
Τα υποβλεννογόνια ινομυώματα βρίσκονται στο εσωτερικό του τοιχώματος της μήτρας και προβάλλουν ολικώς ή μερικώς στην ενδομητρική κοιλότητα.
Τα υποβλεννογόνια ινομυώματα μήτρας είναι τα πλέον πιθανά να προκαλέσουν συμπτωματολογία, με συχνότερη την αιμορραγία εκτός περιόδου που μπορεί να ποικίλει σε βαρύτητα. Επιπλέον, λόγω της θέσης τους μπορεί να προκαλέσουν επιπλοκές όπως:
- υπογονιμότητα
- αποβολή
- ανώμαλη πρόσφυση πλακούντα
- αποκόλληση πλακούντα
- αιμορραγία κατά την κύηση και τον τοκετό
Τα υποβλεννογόνια ινομυώματα συχνά χρήζουν αφαίρεσης. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων ο ενδεδειγμένος τρόπος αντιμετώπισης των υποβλεννογόνιων ινομυωμάτων είναι η υστεροσκοπική αφαίρεση. Πραγματοποιείται διακολπικά ως χειρουργείο ημέρας και είναι μέθοδος ελάχιστα επεμβατική και με πολύ μικρό κίνδυνο επιπλοκών όταν πραγματοποιείται από έμπειρο γυναικολόγο.
Ενδοτοιχωματικά ινομυώματα μήτρας
Τα ενδοτοιχωματικά ινομυώματα βρίσκονται εντός του τοιχώματος της μήτρας (μυομήτριο). Το πλέον σύνηθες σύμπτωμα που παρουσιάζουν τα ενδοτοιχωματικά ινομυώματα μήτρας είναι οι βαριές περίοδοι. Πρόκειται για αποτέλεσμα της μειωμένης ικανότητας του μυομητρίου να συσπαστεί, ώστε να ελέγξει αρκούντως την απώλεια αίματος, λόγω της παρουσίας ινομυωματωδών πυρήνων εντός αυτού.
Εάν τα ινομυώματα φτάνουν κοντά στην ενδομητρική κοιλότητα, είναι πιθανόν να προκαλούν και αιμορραγία εκτός περιόδου και/ή άστατο κύκλο. Σε περίπτωση που είναι μεγάλα σε μέγεθος (συνήθως άνω των 5-6 cm) και/ή πολλαπλά, είναι δυνατόν να προκαλούν συμπτώματα από πίεση όπως:
- φούσκωμα
- αύξηση της συχνότητας ούρησης
- δυσκοιλιότητα
- πόνο κατά την σεξουαλική επαφή
- οίδημα κάτω άκρων
- δυσφορία
- μείωση της ικανότητας πρόσληψης τροφής
- δύσπνοια
Είναι επίσης πιθανόν να οδηγήσουν σε θρομβώσεις λόγω πίεσης σε μεγάλα αγγεία και στάσης του αίματος. Όταν τα ινομυώματα μήτρας φτάσουν σε μεγάλο μέγεθος, είναι δυνατόν να νεκρωθούν προκαλώντας πόνο.
Σε περίπτωση επιθυμίας επίτευξης κύησης, μεγάλα ενδοτοιχωματικά ινομυώματα μήτρας πρέπει να αντιμετωπίζονται χειρουργικά πριν την έναρξη των προσπαθειών. Τέτοια μεγάλα ινομυώματα αφενός μειώνουν τις πιθανότητες επιτυχίας, αφετέρου σχετίζονται με σοβαρές επιπλοκές κατά τη διάρκεια της κύησης όπως:
- αποβολές α’ και β’ τριμήνου
- πρόωρο τοκετό
- ανώμαλη πρόσφυση πλακούντα
- αιμορραγίες κατά την κύηση και τον τοκετό
- νέκρωση των ινομυωμάτων
- κοιλιακό άλγος
Αντίθετα, εάν τα ινομυώματα μήτρας είναι μικρά σε μέγεθος (έως 2-3 cm), ο κίνδυνος να προκληθούν προβλήματα σε επικείμενη κύηση είναι ιδιαίτερα χαμηλός.
Ενδοτοιχωματικά ινομυώματα μήτρας: Τρόποι αντιμετώπισης
Όταν τα ινομυώματα μήτρας είναι μικρά και ασυμπτωματικά με καλοήθη χαρακτηριστικά και χωρίς απότομες αλλαγές στο μέγεθος και τη μορφολογία τους, προτείνεται η απλή παρακολούθησή τους. Αυτή περιλαμβάνει κλινική εκτίμηση/εξέταση και υπερηχογραφικό έλεγχο. Επί ενδείξεων και προς απάντηση σε συγκεκριμένα διαγνωστικά ερωτήματα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί η μαγνητική τομογραφία. Η συχνότητα παρακολούθησης, εξατομικεύεται ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης γυναίκας.
Χειρουργική αντιμετώπιση
Αυτή μπορεί να είναι αφαίρεση των ινομυωμάτων (ινομυωματεκτομία) με διατήρηση της μήτρας ή υστερεκτομή, με ή χωρίς αφαίρεση των ωοθηκών. Η απόφαση για την ενδεικνυόμενη επέμβαση εξαρτάται από τους εξής παράγοντες:
- το μέγεθος των ινομυωμάτων
- τα χαρακτηριστικά τους
- την ηλικία της ασθενούς
- την επιθυμία για μελλοντική τεκνοποίηση
- την προτίμηση της ασθενούς
Η πλειονότητα των επεμβάσεων μπορεί να πραγματοποιηθεί λαπαροσκοπικά, ιδιαίτερα οι ινωμυοματεκτομίες. Πολλές από τις υστερεκτομές γίνονται επίσης λαπαροσκοπικά, εφόσον η σχέση του μεγέθους της μήτρας ως προς το συνολικό όγκο της περιτοναϊκής κοιλότητας δεν είναι απαγορευτική. Η χειρουργική αντιμετώπιση έχει τα πιο άμεσα αποτελέσματα και είναι η ενδεδειγμένη μέθοδος για τις γυναίκες που επιθυμούν τεκνοποίηση. Έχει το μειονέκτημα ότι αποτελεί μείζονα χειρουργική επέμβαση, η οποία όμως στα σωστά χέρια είναι εξαιρετικά ασφαλής. Γυναίκες με ιστορικό ινομυωματεκτομίας, θεωρείται συχνά ασφαλέστερο να γεννούν με καισαρική τομή, κάτι που είναι απαραίτητο εάν έχει ανοιχτεί η ενδομητρική κοιλότητα κατά τη διάρκεια της επέμβασης.
Εμβολισμός των μητριαίων αρτηριών
Πρόκειται για μέθοδο επεμβατικής ακτινολογίας με στόχο τη μείωση της προσφοράς αίματος στη μήτρα, και κατ’ επέκταση στα ινομυώματα, οδηγώντας στη συρρίκνωσή τους. Δεν ενδείκνυται για γυναίκες που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν. Έχει το πλεονέκτημα ότι είναι λιγότερο επεμβατική από το χειρουργείο. Τα μειονεκτήματα της μεθόδου είναι:
- αποτέλεσμα λιγότερο άμεσο χρονικά
- πιθανότητα να μην αποδώσει τα αναμενόμενα
- τα ινομυώματα μήτρας συχνά νεκρώνονται με συνοδό πόνο και κίνδυνο επιμόλυνσης
Φαρμακευτική αντιμετώπιση
Υπάρχει η δυνατότητα χορήγησης φαρμακευτικών σκευασμάτων τα οποία προκαλούν προσωρινή, φαρμακευτική εμμηνόπαυση και συρρικνώνουν τα ινομυώματα μήτρας. Συνήθως χρησιμοποιούνται πριν από χειρουργική αφαίρεση, ώστε να την καταστήσουν πιο εύκολη τεχνικά και να μειώσουν τον κίνδυνο επιπλοκών όπως η αιμορραγία. Σε νέες γυναίκες που οι περίοδοι επιστρέφουν μετά την διακοπή της αγωγής, τα ινομυώματα αναμένεται να μεγαλώσουν και πάλι εάν δεν αφαιρεθούν.
Υπορογόνια ινομυώματα μήτρας
Τα υπορογόνια ινομυώματα βρίσκονται στην εξωτερική επιφάνεια της μήτρας. Κατά κανόνα, το σύμπτωμα που προκαλούν τα υπορογόνια ινομυώματα μήτρας είναι πίεση των γύρω οργάνων σε περίπτωση που μεγαλώσουν σε μέγεθος. Οι τρόποι αντιμετώπισης είναι οι ίδιοι με τα ενδοτοιχωματικά ινομυώματα μήτρας. Τεχνικά, η χειρουργική αφαίρεση είναι συνήθως πιο εύκολη και συνοδεύεται από μικρότερο κίνδυνο διεγχειρητικών και μετεγχειρητικών επιπλοκών.
Κακοήθεις όγκοι
Η εξαλλαγή των ινομυωμάτων σε κακοήθεις όγκους (λειομυοσάρκωμα) είναι σπανιότατη. Τα λειομυοσαρκώματα εμφανίζονται ως μονήρεις όγκοι με ταχεία αύξηση του μεγέθους τους, αυξημένη αγγείωση και άτυπα χαρακτηριστικά. Πρόκειται για επιθετικούς κακοήθεις όγκους που χρήζουν αντιμετώπισης από Χειρουργό Γυναικολόγο Ογκολόγο και εξειδικευμένη ομάδα.
Τέλος, με τον όρο STUMP (uterine Smooth muscle Tumour of Unknown Malignant Potential) χαρακτηρίζονται όγκοι του μυομητρίου που δεν κατηγοριοποιούνται ούτε ως καλοήθη ινομυώματα ούτε ως κακοήθη λειομυοσαρκώματα. Η διάγνωση τίθεται ιστολογικά μετά την αφαίρεση, η δε υποψία τίθεται απεικονιστικά προεγχειρητικά. Η ενδεδειγμένη αντιμετώπιση είναι η υστερεκτομή, ειδικά σε περιπτώσεις που έχει ολοκληρωθεί η τεκνοποίηση. Ασφαλώς, πρέπει να γίνεται από Χειρουργό Γυναικολόγο με εμπειρία στην Γυναικολογική Ογκολογία μετά από συζήτηση σε ογκολογικό συμβούλιο. Εφόσον αφαιρεθούν, οι όγκοι αυτοί έχουν εξαιρετική πρόγνωση.
